Сардаана ТРОФИМОВА – Арассыыйа чөмпүйүөнэ!

Ааспыт бэнидиэнньиккэ (муус устар 30 күнүгэр) Волгоградка Арассыыйа марафоҥҥа чөмпүйэнээтэ буолла.

Бу күрэхтэһиигэ сүүрүк кыыспыт Сардаана Трофимова эрэллээхтик бастаата. Иллэрээ күн (ыам ыйын 1 күнүгэр) кинини кытта төлөпүөнүнэн кэпсэттибит. Биһиэхэ, Дьокуускайга, күн ортотун эрэ ааһан эрэр буоллаҕына, Волгоградка сарсыарда этэ. Арассыыйа чөмпүйэнээтин туһунан кини бэйэтэ кэпсиирин истиэҕиҥ.

– Турбутум ыраатта, – диэн үөрэ-көтө кэпсиир Сардаана Трофимова. – Эрдэ тура үөрүйэхпин. Билигин маҕаһыыҥҥа сылдьабын. Волгоград бириэмэтинэн 12 чааска Москубаҕа көтөбүт, онтон киэһэ 9 чааска Дьокуус­кайдыыбыт. Бэҕэһээ Арассыыйа марафоҥҥа чөм­пүйэнээтэ сарсыарда 8 аҥаар чаастан саҕаламмыта. Ол иһин Кисловодскайга эрчиллэр кэммэр сарсыарда 6 чааска турар этим.

– Былырыыҥҥы чөмпүйүөн Наталья Старкова-Тихонова бириэмэтэ – 2 чаас 30 мүнүүтэ 40 сөкүүндэ. Кини былырыыҥҥы тэтиминэн кэлбит, 5 эрэ сөкүүндэнэн урукку көр­дө­рүүтүгэр тиийбэтэх. Ити аата эн тириэньэриҥ Татьяна Жиркованы кытта сүүрүү таактыкатын биллэ уларыппыккыт, былырыыҥҥытааҕар арыый түргэн тэтиминэн сүүрэргэ суоттаммыккыт.

– Кырдьык, дьарыкпыт былырыыҥ­ҥы­тааҕар үчүгэй бириэмэни көрдөрөргө туһуламмыта. Быһа холоон марафон дистанциятын 2 чаас 29 мүнүүтэ 30 сөкүүндэнэн кэлэргэ суоттаммыппыт. Бастыҥ сүүрүктэр Наталья Старкова-Тихонова, Алина Прокопьева дистанцияны хайдах бириэмэнэн түмүктүөхтэрин сөбүн билэр буоллахпыт дии.

– Сардаана, сүүрүү хаамыытын, баһаалыста, кэпсээ эрэ. «Спорт Якутии» хаһыат саайтыгар онлайн-трансляция оҥоһуллубута эрээри, биир үксүн эр дьон сүүрүүтүн көрдөрөн тахсыбыттара.

– Ахсыс килэмиэтиргэ диэри Марина Ковалева диэн кыыһы кытта инники сүүрэн испиппит. Сыыры тахсыы кэлбитигэр аргыспын кэннибэр хаалларбытым. Дабайыылары сөбүлүүбүн, ити – мин биир күүстээх өрүтүм. «Аһара эрдэттэн инники түһүнээри гынным, күүстээх тэтими тутуһан, кэнники быстан хаалыам», – диэн санаа охсуллубута. Ол иһин тэтиммин сыыйа түһэрэн, Марина Ковалеваны кэтэспитим. Кини икки кыыс ситэн кэлбитин кытта тэҥҥэ сүүрэн испитэ, уһулу ойон тахсыан баҕарбатаҕа. Ол иһин 8-9 килэмиэтиртэн ыла кинилэртэн тэйдэр тэйэн, салгыы соҕотоҕун сүүрбүтүм.

– Бэнидиэнньиккэ хайдах күн турбутай? Суруналыыстар: «Бастаан испит Степан Киселев аһара куйааһа бэрдиттэн тиһэх килэмиэтирдэргэ «олорон» хаалбыта», – диэн суруйаллар.

– Суох, оннук айылаах итии күн буолбатах этэ. Сөрүүн соҕуһа, мин мэһэй­дэппэтэҕим.

– Биэтэги икки-үс миэтэрэ ааһаат, олорунан кэбиспитиҥ дии.

– Дистанция ортотун диэки тэтиммин улаханнык эппитим, ол иһин тиһэх килэмиэтирдэргэ эстэн хаалбытым. Атаҕым олох истибэт буолан хаалбыта. Биэтэги ааһан баран, олорунан кэбиспитим. Миэхэ ким да наадыйбатаҕа, волонтердар эҥин диэн олох суохтара. Ол иһин ааһан иһэр видеооператортан туруор диэн көрдөспүтүм.

– Чөмпүйэнээккэ муҥутуур кыа­йыылааҕы быһаарыы диэн баар эбит дии. Дьахталларга гандикап (тэҥҥэ эристин диэн мөлтөх кыттааччыны эрдэ ыытыы – Ф.Р.) бэриллибит.

– Арассыыйа чөмпүйэнээтигэр аан бастаан муҥутуур кыайыылааҕы бы­һаардылар. Онон дьахталларга гандикап бэриллибитэ. Ол быһыытынан эр дьон дьахталлар кэннилэриттэн 17 мүнүүтэ буолан баран түһүммүттэрэ. Итиччэ би­риэмэҕэ 5 килэмиэтири сүүрүөххэ сөп.

«Чөмпүйэнээккэ муҥутуур кыайыылаах быһаарыллыаҕа», – диэбиттэригэр соччо кыһаллыбатаҕым. Атын сыаллаах-соруктаах буоллаҕым. Тиһэх килэмиэтирдэргэ эрэ: «Чөмпүйэнээт муҥутуур кыайыылааҕа буолуохпун сөп эбит», – диэн санаа охсуллубута. Кыайыы иһин бириис – 150 тыһыынча солкуобай. Ити миэхэ олус соһуччу этэ, сүүрүктэр Арассыыйаҕа мэтээлинэн уонна махтал суругунан эрэ дуоһуйар буоллахпыт.

– Ити баараҕай куубагы муҥутуур кыайыылаах буолбутуҥ иһин туттарбыттара дуо?

– Эр дьоҥҥо бастаабыт Алексей Реунковка уонна миэхэ улахан куубактары туттарбыттара. Бириистээх миэстэлэргэ тахсыбыт спортсменнар бары куубагынан наҕараадаламмыттара. Мин итинник баараҕай куубагынан аан маҥнай наҕараадаланным. Астык куубак, олох кырасаабысса.

– Күһүөрү аан дойду таһымнаах марафоҥҥа кыттар буоллаҕыҥ?

– Билигин туох да диэн чуолкайдык этэр кыахпыт суох. Арассыыйа сүүрүктэрэ аан дойду таһымнаах күрэх­тэһиилэргэ кытталларын билигин да көҥүллүү иликтэр. Биһиги сайаапка түһэрбиппит, онно эппиэт кэтэһэбит.

Атырдьах ыйыгар Аммаҕа ыытыллар Саха сирин норуоттарын VII Оонньууларыгар кыттыахтаахпын, Үөһээ Бүлүү улууһун успуорка чиэһин көмүскүөхтээхпин.

– Эмиэ 3 000 уонна 5 000 миэтэрэлэргэ сүүрэҕин дуо?

– Оннук, Аммаҕа өссө классическай марафоҥҥа күрэхтэһии ыытыллыахтаах. Онно кыттарбын-кыттыбаппын үчүгэйдик быһаарыммакка сылдьабын эрээри, арааһа, кыттарым буолуо.

– Сардаана, кэпсээниҥ иһин махтал! «Кыым» ааҕааччыларын аатыттан инникитин өссө үрдүк кирбиилэри ыла тураргар баҕарабыт!

Ити чөмпүйэнээт номнуо успуорт устуоруйатыгар киирдэҕэ, онон дааннайдары лаппыйан бэлиэтиэҕиҥ. Быйылгы Арассыыйа чөмпүйэнээтин түмүктэрэ маннык буоллулар: 1 – Сардаана Трофимова (Саха сирэ) – 2:28.55; 2 – Алина Прокопьева (Чувашия) – 2:30.24; 3 – Наталья Старкова-Тихонова (Челябинскай) – 2:30.40; 4 – Марина Ковалева (Омскай) – 2:31.25. Лондон Олимпиадатын боруонса призёра Татьяна Архипова биэтэккэ алтыһынан кэлбит (2:33.54) эбит.

Дойду былырыыҥҥы чөмпүйэнээтин дааннайдарын быйылгыны кытта тэҥнээн көрүөххүтүн сөп: 1 – Наталья Старкова (Челябинскай) – 2:30.45; 2 – Алина Прокопьева (Чувашия) – 2:30.53; 3 – Наталья Пучкова (Чувашия) – 2:30.56; 4 – Сардаана Трофимова (Саха сирэ) – 2:31.32.

Федор Рахлеев

Сардаана Трофимова кэнники сылларга ситиһиилэрэ