Киир

Киир

Полиналаах Аанчык эдьиийдии балыстыылар. Муома улууһун кырыы нэһилиэгэр төрөөбүт-үөскээбит кыргыттар үөрэххэ киирэн, үөрэнэн, устунан Дьокуускайга олохсуйбуттара. Ийэлээх аҕалара, бииргэ төрөөбүт бырааттара дойдуларыгар бааллар. Кыргыттар үлэһит буолан, дьиэлэнэн-уоттанан, Аанчык соторутааҕыта эрэ кэргэн тахсан, дьоннорун куоракка ыҥыра сатыыллар даҕаны, анараалар дойдуларыттан араҕыахтарын адьас баҕарбаттар, истибэтэҕэ буолаллар, кэпсэтиини уларытан кэбиһэллэр. Оттон бырааттара, дойдутун кыыһын кэргэн ылан, дьиэ-уот туттан, хаһаайыстыбаланан эрэр. Онон кини туһа туспа.

Төһө даҕаны сырыы аайы аккаас ыллаллар, кыргыттар быйыл эмиэ төрөппүттэрин Саҥа дьылга ыҥыран көрбүттэрэ. Биэнсийэлээх дьон, дьиҥэр, айаннара төлөнөр, оҕолоро хайдах олороллорун көрө, сэргэхсийэ кэлиэхтэрин сөп этэ даҕаны, этэргэ дылы, “тыраахтарынан да соһуллубат” дьон буолан биэрбиттэрэ. Онон эдьиийдии-балыстыылар, бу сырыыга Аанчык кэргэниниин үһүө буолан, Саҥа дьылы көрсөөрү түбүгүрбүттэрэ. Иккиэн бэйэ-бэйэлэригэр бэлэх оҥорсоору кистии-саба маҕаһыыннарынан сылдьыбыттара. Полина сотору кэминэн ийэ буолуохтаах балтыгар дьиэҕэ кэтэр үчүгэйкээн халааты, сымнаҕас таапачыканы ылан ууруммута. Күтүөтэ Спартакка үстүрүмүөн нобуорун атыыласпыта. Оттон Аанчык, эдьиийэ духууга интэриэстээҕин бэркэ билэр буолан, “Диор” саҥа тахсыытын ылбыта. Биир өрөбүлгэ көрсөн, Саҥа дьыллааҕы остуолларын аһын былааннаабыттара, ким тугу аҕаларын сүбэлэспиттэрэ.

Аанчык үүнэр сыл саҥатыгар оҕолонуохтааҕа. Бырааһа болдьоҕор диэри холкутук тиийэр кыахтааҕын, барыта этэҥҥэ баран иһэрин эппитэ. Онон кыргыттар туохтан да ыгылыйбакка, сарсыардаттан салаат этин кырбаабыттара, туустаах балыгы ыраастаабыттара, бэрэски тиэстэтин охсубуттара. Саҥа дьыллааҕы түбүк диэн санааҕа да үчүгэй буоллаҕа. Харыйаларын оонньуурун эбэн биэрбиттэрэ, дьонноругар бэлэхтэрин бэрийбиттэрэ. Түүҥҥүгэ күүс мунньунан, эбиэттэн киэһэ кыратык утуйан ылбыттара. Спартак үлэтиттэн киэһэ сэттэ чааһы ааһыыта кэлбитэ. Сорох ыаллар курдук, Аанчыктаах Полина остуолга эрдэ олорбот үгэстээхтэр. Уону ааһыыта олорон баран, устунан уон иккини көрсөөччүлэр. Кинилэргэ мэлдьи оннук буолан, атыны билбэттэр даҕаны. Оттон Спартак дьоно киэһэ устата хаста эмэ остуолга олорон ылааччылар. Эр киһи саҥа быраабылаҕа болҕомтотун уурбакка, дьиэ иһинээҕи быстах-остох үлэлэрин оҥоро сылдьыбыта.

Хотойорунан ас бэлэмнэнэн, дьиэлээхтэр бырааһынньыктааҕы остуолга олорбуттара. Аанчык туустаах балыктан оҥоһуллар салааты табыллан астааччы. Оттон Полина – бэрэски “абааһыта”. Спартак булан-талан аҕалбыт чыыра олус минньигэс этэ. Бүлүүдэ эрэ барыта табыллыбытыттан астына, бэйэ-бэйэлэрин хайҕаһа, эҕэрдэлэһэ, дьоннорун кытта кэпсэтэ олорбуттара. Арай эмискэ Аанчык туохтан эрэ соһуйан, хараҕа кэҥээн ылбыта. Ону тэҥэ таас муостаҕа уу тыккырыыр тыаһа иһиллибитэ. Үһүөн сирэй-сирэйдэрин көрсөн кэбиспиттэрэ. Саҥа дьыл буолара чаас аҥаарыттан ордук эрэ хаалбыт этэ. Этэргэ дылы, “бачча ыксалга”, Аанчык уута баран, төрүүр сибикитэ биллибитин сэрэйбиттэрэ. Спартак кэргэнин олоппостон туруоран, дьыбааҥҥа сытыарбыта. Полина төлөпүөн үрдүгэр түспүтэ.

Суһал көмө аан айаҕар бэлэм турбут курдук, түргэнник кэлбитэ. Дьон бары кэриэтэ Саҥа дьылы көрсөөрү дьиэлэригэр олорор буоланнар, уулусса кураанах этэ. Массыына өрө ыһыырдан, төрүүр дьиэ иннигэр “хорус” гыммыта. Аанчыгы иһирдьэ киллэрбиттэрэ.  Полиналаах Спартак иннилэригэр аан сабыллан, дьиэлиэхтэрин да, кэтэһиэхтэрин да билбэккэ, даллайбытынан туран хаалбыттара. Сотору Саҥа дьыл үүммүтүн бэлиэтэ – халлааҥҥа араас өҥнөөх уоттар өрө уһууран тахсыбыттара. Төрүүр дьиэ иһигэр бэйэ-бэйэлэрин эҕэрдэлэһэр саҥалар иһиллибиттэрэ. Бассаап тыаһа  чаллырҕаан барбыта. Полиналаах Спартак хайыахтарай, аймахтыы дьон бэйэ-бэйэлэрин куустуһан, үүммүт Саҥа дьылынан эҕэрдэлэспиттэрэ.

Ол кэмҥэ аан арыллан, сиэстэрэ тахсыбыта. “У вас мальчик. 3350 кг, 54 см. Поздравляю!” диэн баран, төттөрү дьылыс гыммыта. Полиналаах Спартак саҥа киһи кэлбит үөрүүтүттэн өссө төгүл куустуһан ылбыттара. Чаас эрэ аҥаарыттан ордук кэм иһигэр үөйбэтэх өттүттэн буолбут соһуччу түгэнтэн өрүкүйэн, сылайа быһыытыйбыт этилэр. Сотору таксыы сакаастаан, дьиэлэригэр айаннаабыттара. Куорат биир кэм уотунан сандаара, сулустарынан тырымныы олорбута. Ити саҥа сылы көрсө саҥа киһи кэлбит ураты дьоллоох Саҥа дьыл этэ.

Оттон быйыл кинилэр өссө элбээтилэр. Аанчыктаах Спартак уоллара хайыы үйэ хааман тоотойо сылдьар. Үгэс курдук, эдьиийдэрэ Полина кэлиэхтээх. Быйылгы дьыл уратыта диэн, кини соҕотох буолбатах. Кэргэннэммитэ. Спартак биллэҕин кытта көрсөн кэпсэтээри-ипсэтээри бу күнү кэтэспитэ ыраатта. Аанчык эмиэ эдьиийин көрбөтөҕө балачча буолла. Мэлдьи буоларыныы туустаах балыктаах салаатын бэлэмнээбитэ. Полина бэрэскитин астаан аҕалыаҕа. Спартак бу сырыыга эмиэ балыгын толору хааччынан олорор. Онтон да атын астара элбэх. “Былырыыҥҥы курдук туох да соһуччу буолбат ини” диэн күлсэ-күлсэ эдэр төрөппүттэр түбүгүрэ сылдьыбыттара. Мантан түүн уолчааннарын төрөөбүт күнэ, саҥа сыл саҕаланар дьоллоох түгэнэ кинилэри күүтэр...

Санааҕын суруй